Η θεωρία της αγέλης στους σκύλους αναπτύχθηκε αρχικά από τον Κόνραντ Λόρενς το 1949. Ο Λόρενς, ο οποίος ήταν ηθολόγος και συμπεριφοριστής ζώων, παρατήρησε τη συμπεριφορά των σκύλων και δημιούργησε την ιδέα ότι οι σκύλοι, όπως και οι λύκοι, σχηματίζουν ιεραρχίες με έναν κυρίαρχο αρχηγό, τον λεγόμενο “Alpha dog” ή “Alpha male”. Αυτή η θεωρία βασίστηκε κυρίως στη συμπεριφορά των λύκων, αλλά ο Λόρενς πίστευε ότι οι σκύλοι, λόγω της επιθετικότητάς τους, αναπαράγουν ένα παρόμοιο σύστημα.Σύμφωνα με τον Λόρενς, ο κυρίαρχος σκύλος είναι αυτός που επιδεικνύει ισχυρή και επιθετική συμπεριφορά απέναντι σε άλλους σκύλους και ανθρώπους, και οι υπόλοιποι της αγέλης τον ακολουθούν λόγω αυτής της δύναμης. Αυτή η άποψη αντανακλούσε τις αυστηρές μεθόδους εκπαίδευσης της εποχής του, όπου η βία και η επιβολή χρησιμοποιούνταν για να κερδίσουν τον έλεγχο των ζώων. Ο Λόρενς πίστευε ότι αν ο άνθρωπος ενεργούσε με τρόπο που να δείχνει κυριαρχία απέναντι στον σκύλο, ο σκύλος θα του υποτασσόταν.
Η Θεωρία της Αγέλης στους Λύκους και Σκύλους (Λόρενς 1949)
Ο Λόρενς υποστήριξε ότι οι σκύλοι έχουν μια στρατιωτική ιεραρχία, παρόμοια με αυτή των λύκων, με τον κυρίαρχο λύκο να διατηρεί την ηγεσία του μέσω βίας και εκφοβισμού. Εκείνη την εποχή, οι σκύλοι που χρησιμοποιούνταν στον στρατό, όπως οι γερμανικοί ποιμενικοί, επιλέγονταν βάσει της δύναμης και της επιθετικότητάς τους, κάτι που τροφοδότησε την εικόνα του κυρίαρχου Alpha.
Αναθεώρηση της θεωρίας της αγέλης από τον Ντέιβιντ Μέχ (1970, 2010)
Στις δεκαετίες που ακολούθησαν, η θεωρία της αγέλης εξελίχθηκε, με τον Ντέιβιντ Μέχ να παίζει σημαντικό ρόλο. Το 1970, ο Μέχ υποστήριξε τη θεωρία του Alpha, όπου οι λύκοι λειτουργούν υπό έναν κυρίαρχο αρσενικό και θηλυκό λύκο, που είναι οι μόνοι που αναπαράγονται. Ωστόσο, με την πάροδο του χρόνου, ο ίδιος αναθεώρησε τη θέση του το 2010, τονίζοντας ότι οι λύκοι δεν ζουν σε αυστηρές ιεραρχίες στρατιωτικού τύπου. Αντίθετα, η αγέλη λειτουργεί περισσότερο σαν οικογένεια, όπου οι αρχηγοί λύνουν διαφορές όπως οι γονείς στα παιδιά τους.
Σύγχρονες Απόψεις και Έρευνες για την θεωρία της αγέλης
Το 2010, ο Ρομπέρτο Μπονάνι από το Πανεπιστήμιο της Πάρμα έκανε μια σημαντική μελέτη για τις ελεύθερες αγέλες σκύλων στην Ιταλία, η οποία έδειξε ότι η ηγεσία στις αγέλες σκύλων δεν είναι τόσο σταθερή όσο νομίζαμε. Η έρευνά του ανέδειξε ότι η ηγεσία είναι ρευστή και καθορίζεται από την εμπειρία και την εξυπνάδα των σκύλων και όχι από την κυριαρχία. Σε μια αγέλη 27 σκύλων, περισσότερα από τα μισά ενήλικα σκυλιά είχαν αναλάβει τον ρόλο του ηγέτη για κάποιο χρονικό διάστημα.
Σημερινή Θεώρηση: Η Κυριαρχία του Σκύλου
Σήμερα, η έννοια της κυριαρχίας στον σκύλο δεν είναι τόσο αυστηρή όσο παλαιότερα. Η επιθετική συμπεριφορά μπορεί να είναι αποτέλεσμα ανασφάλειας, έλλειψης κοινωνικοποίησης ή ακόμα και λαθών στην εκπαίδευση. Ένας σκύλος μπορεί να επιδιώξει να επιβληθεί μέσω ευφυΐας και όχι επιθετικότητας. Εάν ο ιδιοκτήτης δεν προσφέρει ασφάλεια και καθοδήγηση, ο σκύλος μπορεί να προσπαθήσει να αναλάβει αυτόν τον ρόλο.
Οι Διαφορές μεταξύ Θετικής Εκπαίδευσης και Εκπαίδευσης με Κυριαρχία
Η διαφωνία για την ύπαρξη ή όχι της κυριαρχίας στους σκύλους δημιουργεί δύο βασικές σχολές σκέψης στην εκπαιδευτική κοινότητα: την προσέγγιση της θετικής εκπαίδευσης και την προσέγγιση της εκπαίδευσης μέσω διορθώσεων.
Θεωρία της αγέλης και Θετική Εκπαίδευση
Η θετική εκπαίδευση βασίζεται στη χρήση επιβράβευσης και ενθάρρυνσης για την αλλαγή της συμπεριφοράς του σκύλου. Οι υποστηρικτές αυτής της προσέγγισης θεωρούν ότι η θεωρία της κυριαρχίας είναι παρωχημένη και μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα συμπεριφοράς στους σκύλους, επειδή επικεντρώνεται στην επιβολή. Ο σκύλος, όπως κάθε ζώο, χρειάζεται ένα πλαίσιο σταθερότητας, όρια και ασφάλεια, αλλά αυτό μπορεί να επιτευχθεί με θετικούς τρόπους χωρίς να χρειάζεται να επιβληθεί κυριαρχία.
Εκπαίδευση μέσω Κυριαρχίας
Από την άλλη πλευρά, η προσέγγιση της εκπαίδευσης μέσω διορθώσεων επικεντρώνεται στην καθιέρωση μιας ιεραρχίας, με τον άνθρωπο στο ρόλο του “Alpha”. Υποστηρίζεται ότι ο σκύλος, για να αναγνωρίσει τον ηγέτη του, πρέπει να γνωρίζει ποιος είναι ο κυρίαρχος, όπως ακριβώς λειτουργεί η αγέλη στη φύση. Οι διορθώσεις συμπεριφοράς, αν και δεν χρειάζεται να είναι βίαιες, χρησιμοποιούνται για να “θυμίζουν” στον σκύλο ποιος έχει τον έλεγχο, αποφεύγοντας έτσι συμπεριφορές που μπορεί να είναι επικίνδυνες ή ανεπιθύμητες.
Κυριαρχία σε Τεχνητά Περιβάλλοντα
Ο Ντέιβιντ Μέχ αναγνώρισε ότι η κυριαρχία και η επιβολή μέσα σε μια αγέλη μπορεί να προκύψει σε τεχνητά περιβάλλοντα, όπως καταφύγια ή περιορισμένοι χώροι, όπου οι σκύλοι δεν έχουν φυσικό τρόπο να διαφύγουν. Σε τέτοιες καταστάσεις, η εμφάνιση κυριαρχικών συμπεριφορών, όπως η επιθετικότητα ή η διεκδίκηση τροφής και χώρου, είναι πιο έντονες. Η παρουσία άλλων σκύλων, εκτός της “αγέλης” του σκύλου, μπορεί επίσης να προκαλέσει επιβολή, λόγω άγχους ή ανασφάλειας.
Αυτή η θεωρία εξηγεί γιατί οι σκύλοι μπορεί να εμφανίζουν πιο έντονα χαρακτηριστικά κυριαρχίας σε πάρκα σκύλων ή σε κλειστά περιβάλλοντα, όπου προσπαθούν να διεκδικήσουν τον έλεγχο της περιοχής και των πόρων τους, ειδικά όταν δεν έχουν φυσικούς τρόπους διαφυγής ή απομάκρυνσης από μια κατάσταση.
Τα Ένστικτα των Σκύλων και η Κυριαρχία
Η θεωρία της κυριαρχίας στους σκύλους επηρεάζεται επίσης από τα ένστικτα και τα γονίδια τους. Οι σκύλοι που έχουν εκτραφεί για φύλαξη ή κυνήγι παρουσιάζουν ισχυρά ένστικτα κυριαρχίας και φύλαξης. Ωστόσο, όπως έδειξε η έρευνα του Μπονάνι, οι κυρίαρχοι σκύλοι δεν είναι πάντα οι πιο επιθετικοί ή δυνατοί. Στην πραγματικότητα, πολλές φορές η ηγεσία μέσα σε μια αγέλη καθορίζεται από τη διανοητική ευφυΐα και την εμπειρία των σκύλων και όχι από τη δύναμη.
Για παράδειγμα, ένας σκύλος που έχει μάθει πώς να χειρίζεται τους ιδιοκτήτες του, χωρίς να εμφανίζει έντονα σημάδια επιθετικότητας, μπορεί να καταλήξει να έχει τον έλεγχο της οικογένειας. Αυτό συχνά γίνεται με λεπτές, έξυπνες συμπεριφορές, όπως το να κερδίζει περισσότερη προσοχή ή να αποκτά πρόσβαση σε πόρους, χωρίς να χρειάζεται να χρησιμοποιεί βία.
Πότε Εμφανίζεται η Κυριαρχία
Η κυριαρχία στους σκύλους μπορεί να εμφανιστεί με δύο βασικές μορφές:
- Επίκτητη Κυριαρχία: Εμφανίζεται όταν ένας σκύλος διαπιστώνει ότι ο ιδιοκτήτης του δεν παρέχει ασφάλεια και σαφή όρια. Όπως ένα παιδί μπορεί να αναλάβει την ευθύνη της οικογένειας όταν οι γονείς του δεν το κάνουν, έτσι και ένας σκύλος μπορεί να προσπαθήσει να πάρει τον έλεγχο της αγέλης, όταν ο ιδιοκτήτης δεν δείχνει την απαραίτητη ηγεσία.
- Γονιδιακή Κυριαρχία: Εμφανίζεται σε καταστάσεις πίεσης, όπως σε πάρκα σκύλων ή καταφύγια, όπου οι σκύλοι βρίσκονται σε κλειστούς χώρους και προσπαθούν να επιβληθούν. Αυτή η μορφή κυριαρχίας έχει πιο έντονα χαρακτηριστικά και μπορεί να οδηγήσει σε επιθετικότητα, όταν οι σκύλοι δεν νιώθουν ασφάλεια ή έλεγχο.
Συμπεριφορές Κυριαρχίας στους Σκύλους
Οι σκύλοι που παρουσιάζουν κυριαρχικές συμπεριφορές μπορεί να εμφανίζουν τα εξής χαρακτηριστικά:
- Επιθετικότητα προς άλλους σκύλους ή ανθρώπους.
- Κτητικότητα απέναντι στο φαγητό, τα παιχνίδια ή την περιοχή τους.
- Μαρκάρισμα στο σπίτι ή στα αντικείμενα για να δηλώσουν την κυριαρχία τους.
- Υπερβολική προστατευτικότητα της οικογένειας ή της ιδιοκτησίας.
- Ανυπακοή σε εντολές ή ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές.
Συμπέρασμα: Η θεωρία της αγέλης και η Συμπεριφορά των σκύλων
Η θεωρία της αγέλης στους σκύλους συνεχίζει να υφίσταται, αν και με διαφορετικές προσεγγίσεις και ερμηνείες με την πάροδο του χρόνου. Η έμφαση μετατοπίζεται από την κυριαρχία που βασίζεται στη βία και την επιβολή, στην κατανόηση της ευφυΐας και της συμπεριφοράς του σκύλου μέσα από τις σχέσεις του με την οικογένεια και το περιβάλλον του.
Αν και η θεωρία της κυριαρχίας μπορεί να εξηγεί ορισμένες συμπεριφορές, είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε ότι η εκπαίδευση και η σωστή καθοδήγηση από τον άνθρωπο μπορούν να διαμορφώσουν την συμπεριφορά του σκύλου προς μια πιο ισορροπημένη και θετική κατεύθυνση.